Kopje koffie, peren of tomaten, dankzij de bijen!
Bijen zijn nuttig voor de bestuiving van planten, maar hoe en waarom? Maar liefst 80% van al ons fruit en groente is afhankelijk van bestuiving door insecten. Appels en peren ontstaan door bestuiving, maar ook tomaten en koffie. En niet alleen bijen, ook zweefvliegen en kevers helpen mee met bestuiving.
Zo werkt bestuiving
De meeste insecten bezoeken bloemen voor zoete nectar. Dit is hun voedsel en energiebron om te kunnen vliegen. Tijdens dat bezoek blijft er wat stuifmeel aan hun lichaam plakken. Vervolgens gaan ze naar de volgende bloem en komt er dus stuifmeel van de mannelijke bloemen, helmknoppen, op de stamper van de vrouwelijke bloemen. Zo zorgen ze eigenlijk onbedoeld voor bestuiving.
-> Heb je al eens geteld hoe vaak een bij binnen een minuut naar verschillende bloemknopjes vliegt?
In een groep of alleen wonen
De 360 soorten bijen die in Nederland leven kun je onderscheiden in 2 groepen: de honingbijen en de wilde bijen. Honingbijen komen door gebrek aan holle bomen in het wild niet voor maar worden door imkers in kasten geteeld. Ze leven in grote groepen van wel 80.000 bijen bij elkaar. Wilde bijen leven solitair en staan er dan ook helemaal alleen voor. Ook hommels, die ‘dikkere bijen’ behoren tot de wilde bijen. Wel leeft een groot deel van de hommelsoorten in kleine families samen, het zijn eusociale soorten.
Actie:
Zie jij een bij met gele voetjes of gele spikkeltjes op zijn buik of rug? Dat is stuifmeel wat hij verzameld heeft op allerlei bloemen. Ga eens 5 minuten op zoek. Bijen hebben speciale verzamelharen waarmee ze zoveel mogelijk stuifmeel kunnen vervoeren. De ene verzamelt het aan de voeten, de andere op zijn buik. De honingbijen en hommels hebben zelf speciale ‘korfjes’ aan hun poten.
360 soorten, hoeveel herken jij er?
In Nederland hebben we 360 verschillende soorten bijen waarvan meer dan 55% op de rode lijst staat; die worden flink bedreigd en kunnen uitsterven in Nederland. De honingbij, “de commerciële bij”, daar passen we wel goed op. Maar juist die andere bijen zorgen voor diversiteit; nemen maar liefst 50% van alle bestuiving voor hun rekening; en zijn heel waardevol voor alle interacties in het gehele voedselweb. Het helpt hierbij als we biologische, gifvrije planten kopen (of planten delen, stekken en met de buurt delen zoals hier). Ook zijn inheemse plantensoorten vaak veel nuttiger voor de insecten dan ‘exoten’ die van oorsprong niet in Nederland voorkomen.
Actie:
Hoeveel verschillende bijen zie jij in de tuin?
Bij elke afbeelding hieronder zie je rechts onderin de naam van de soort bij.
Wist je dat alleen vrouwelijke bijen over een angel beschikken? Die wordt alleen ingezet als de groep waarin ze leven wordt belaagd of als ze per ongeluk tussen onze kleding bekneld komen te zitten. Dit is alleen het geval bij honingbijen en hommels. Van alle 330 soorten solitaire bijen valt niets te vrezen, hun angeltje wordt niet gebruikt of is te klein om door onze huid te prikken.
“Wat de bij niet kent, vreet hij niet”
Soms zien we de meest prachtige dikgevulde bloemen of zien we hele exotische bloemen die van nature hier niet in Nederland voorkomen. Dat is leuk voor ons, maar niet voor de bij. De bijen herkennen vele exoten namelijk niet. En bij de dikgevulde bloemen zoals Dahlia’s zijn door het doorkweken de stuifmeel en/of nectardraden verloren gegaan. Hier is dus helemaal geen zoete suikerrijke nectar aanwezig. De bij of vlinder kan hierdoor geen eten vinden en krijgt honger.
Ter grond, ter stengels en in de lucht…
Bijen zijn overal, zo’n 70% van de soorten nestelt onder de grond, vaak in zand. Het zijn niet altijd ‘mierengaatjes’ die we in het zand zien. Een bijenhotel is dus maar voor ± 30% van de bijensoorten interessant. Wist je dat veel bijen nestelen in de stengels van (oude) planten?
Wist je dat bijen niet alleen stuifmeel en nectar verzamelen, maar dat er ook bijen zijn die andere plantenmaterialen zoals leem of klei verzamelen? Bijvoorbeeld de metselbij, what’s in a name.
Wist je dat er ook een bijensoort is, die zelfs de plant verdedigt? Dat is heel uitzonderlijk voor bijen, maar de Grote wolbij doet dat. De mannetjes van deze soort verzamelen de haren van planten maar verdedigt de plant ook.
Een bijzondere groep bijen zijn de bladsnijders- of behangersbijen. De lapse behangersbij gebruikt voor zijn nest alleen de blaadjes van het echte wilgenroosje.
Actie:
Kijk eens bij een rozenstruik in jouw tuin. Zie je daar ook ovalen en ronde gaatjes uit het blad? Dan heeft de bladsnijdersbij of behangersbij dat heel nauwkeurig eruit geknipt.
Volg ons
Foto credits / bronnen:
Header foto: Dmitry Grigoriev, Unsplash
Bij met stuifmeel: Bijenhouden
Illustratie bestuiving: Biologielessen
Overzicht bijsoorten: Tuintelling.nl
Bladsnijders / behangersbij: Landschapsbeheer Flevoland